ma túy đá, meth.

Không chỉ đơn giản là chọn cách thay đổi hành vi là ngưng được ma tuý. Thực tế, nghiện chất là một căn bệnh phức tạp và cai nghiện cần nhiều ý định tốt hơn là ý chí mạnh mẽ. Các chất gây nghiện làm thay đổi trong cách thức thúc đẩy lạm dụng. Bởi vậy nghiện ma tuý là một bệnh khó chữa, khó cai nghiện ngay cả khi người nghiện sẵn sàng cai nghiện. Nhờ nghiên cứu chuyên sâu chúng ta hiểu nhiều hơn về tác động của chất gây nghiện trong não bộ so với trước kia. Chúng ta cũng hiểu rằng có thể điều trị nghiện thành công nhằm giúp người bệnh ngưng sử dụng ma túy và sống hữu ích.

Nghiện ma túy là gì ?

Nghiện là một bệnh não mạn tính, thường tái diễn. Nghiện là nguyên nhân gây ra xung động tìm kiếm và sử dụng ma túy cho dù biết hậu quả tổn hại cho bản thân và cho người xung quanh. Mặc dù quyết định dùng ma túy ban đầu là tự nguyện, có chủ ý. Nhưng sự thay đổi của não bộ xảy ra theo thời gian, thách thức người nghiện làm cho  người đó không tự kiểm soát. Bệnh lý nghiện ma tuý đã cản trở khả năng kháng cự lại xung động tìm kiếm và sử dụng ma túy.

May mắn thay, nghiện có thể điều trị được nhằm giúp người nghiện phản công phá vỡ tác động mạnh mẽ của xung động tìm kiếm và sử dụng ma túy. Các nghiên cứu cho thấy kết hợp điều trị nghiện bằng thuốc và trị liệu hành vi là cách tốt nhất đảm bảo thành công ở hầu hết người nghiện. Các phương pháp điều trị nghiện thích hợp cho từng bệnh nhân nghiện và mọi can thiệp hay trị liệu bệnh lý nội khoa, tâm thần và quan hệ xã hội cùng xảy ra có thể duy trì hồi phục và duy trì cuộc sống không ma túy.

Tương tự như những bệnh mạn tính khác, nghiện ma túy là căn bệnh tái diễn. Nhưng cũng bệnh như tiểu đường, hen suyễn hay bệnh tim mạch, nghiện ma túy có thể điều trị thành công. Cũng giống như những căn bệnh mạn tính khác, không có gì lạ khi một người nghiện tái diễn hút chích trở lại. Tuy nhiên, tái diễn hút chích không phải là dấu hiệu điều trị nghiện thất bại – mà đúng hơn là còn chỉ ra cho chúng ta cần thiết lập trị liệu lại và hoặc bổ sung hoặc thay đổi cần thiết trong điều trị giúp cho bệnh nhân lấy lại khả năng kiểm soát bản thân và hồi phục.

Điều gì xảy ra trong não người nghiện khi hút chích?

Các loại ma túy chứa các hóa chất tác động (gõ) vào hệ thống thông tin của não bộ và phá vỡ hoạt động vận chuyển, nhận và quá trình truyền tin bình thường của tế bào thần kinh. Ít nhất có hai cách thức mà ma túy gây phá vỡ quá trình thông tin bình thường. Đó là (1) bắt chước các hóa chất thông điệp tự nhiên của não bộ và (2) kích thích quá mức “chu kỳ tưởng thưởng” của não bộ.

Một số loại ma túy (như cần sa và heroin) có cấu trúc tương tự như hóa chất thông điệp gọi là các chất vận chuyển thần kinh được sản xuất bình thường trong não bộ. Sự tương đồng này cho phép ma túy “đánh lừa” các thụ thể của não bộ và kích hoạt các tế bào thần kinh chuyển đi những thông điệp bất thường.

Các loại ma túy khác như cocaine hay methamphetamine có thể là nguyên nhân làm cho các tế bào thần kinh phóng thích số lượng lớn các chất vận chuyển thần kinh tự nhiên ( chủ yếu là dopamine) hoặc ngăn ngừa sự phục hồi của các chất vận chuyển thân kinh này mà sự phục hồi này là cần thiết để đóng lại các dấu hiệu (hoạt động) giữa các tế bào thần kinh. Kế quả là não bộ tràn ngập dopamine ở những vùng não bộ kiểm soát hành động, cảm xúc, động cơ thúc đẩy và cảm giác niềm vui thích. Sự kích thích quá mức của hệ thống thưởng thức này sẽ đáp ứng bình thường liên quan đến sự sống còn (như ăn uống, sử dụng thời gian yêu thương, v v…) và tạo ra hiệu quả khoái cảm khi sử dụng các ma túy kích hoạt tâm thần. Phải ứng này tạo ra chuyển động củng cố hình mẫu “dạy” cho người nghiện nhắc lại hành vi thưởng thức và sử dụng ma túy trở lại.

Khi tiếp tục hút chích ma túy, não bộ thích ứng với sự chìm đắm do tràn ngập dopamine bởi dopamine được sản xuất ít hơn hoặc bởi giảm số lượng thụ thể dopamine trong hệ tưởng thưởng. Kết quả là tác động của dopamine trong vòng thưởng giảm đi và sự suy giảm này tạo ra khả năng vui tươi không chỉ khi dùng ma túy mà còn suy giảm ở tất cả những hoạt động gì báo trước sẽ mang lại vui thích trong cuộc sống. Sự suy giảm dopamine này là áp lực rất lớn buộc người nghiện phải tiếp tục hút chích nhằm đạt được sự hoạt động của dopamine trở lại bình thường nhưng đòi hỏi liều lượng cao hơn liều lượng đã dùng để có được dopamine. Đây là hậu quả của hiện tượng dung nạp.

Hút chích ma túy kéo dài lặp lại gây ra thay đổi các hệ thống hóa chất và vòng cung (liên kết hoạt động chức năng) khác trong não bộ. Glutamate là một chất vận chuyển thần kinh ảnh hưởng tới vòng tưởng thưởng và khả năng học tập. Khi glutamate tập trung tối ưu sẵn sàng cho sử dụng ma túy, não bộ sẽ cố gắng bù lại và sự bù này có thể làm suy giảm chức năng hoạt động nhận thức. Hình ảnh não bộ nghiên cứu ở người nghiện cho thấy có sự thay đổi nặng nề ở các vùng não bộ có chức năng phán xét, ra quyết định, học tập, trí nhớ và kiểm soát hành vi. Hơn thế nữa, sự thay đổi này có thể hướng người nghiện đi tìm và sử dụng ma túy như một cơn xung động cho dù biết các hậu quả tác hại tàn phá cuộc sống.

Vấn đề đã rõ ràng: Nghiện là một căn bệnh mạn tính có thể điều trị được.

Trực tiếp tư vấn và điều trị nghiện rượu, nghiện heroin, trầm cảm, lo âu, rối loạn tâm thần nội sinh hoặc do sử dụng rượu, cần sa, cỏ Mỹ, ma túy đá (nghiện đá, ngáo đá), thuốc lắc, ketamin. Tiến sĩ, Bác sĩ Trần thị Hồng Thu, hiện đang công tác tại Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương - Điện thoại, Zalo, Facebook 0988 079 038